Mtskheta
Mtskheta, 17 mei 2016
Per bus vanuit Tbilisi bereik ik Mtsketa, een compact historisch plaatsje in het oosten. Ik huur er een klein appartement. Vanuit het terras van mijn ruimte kan ik de duizend jaar oude kathedraal, werelderfgoed, bijna aanraken. Kerken en kloosters, omringd door met groen overtrokken bergachtig landschap maken tweeduizend jaar geschiedenis tastbaar. De oude orthodoxe bouwwerken zijn puur, met delen die niet gerenoveerd zijn, wat de historie invoelbaar maakt. In een restaurant, niet ver van mijn appartement ontdek ik de Georgische keuken. De Georgiër weet wat goed eten is. Vlees, deeg en vet. De groente heeft zijn plek nog niet verworven. Wel de bijbehorende drank: Cha Cha, een soort wodka, en wijn. De wijn die sommige restaurants uitschenken, is zoet en koel. Niet te drinken. Terwijl de eeuwenoude Georgische wijncultuur gebaseerd is op meer dan vijfhonderd druivensoorten. Gisteren proefde ik in een wijnkelder een verrukkelijke droge witte wijn. Ik kocht meteen twee flessen.
Hagel
Tbilisi, 16 mei 2016
Vijfentwintig graden en hagelstenen vallen als glazen dobbelstenen uit de hemel, die ziedend kan zijn met zware wolken en striemende neerslag. Langer dan een half uur duurt dat niet. Dan trekt de hemel open en hervat het straatleven zijn drukte. Mijn appartement in de oude stad draagt een gietijzeren balkon aan de buitenkant van een verder volledig vervallen voorgevel. Het interieur is chique en ruim van opzet. Met een barokken kroonluchter en hoge plafonds. Helaas valt de stroom uit als ik mijn laptop wil inpluggen. Dan maar naar buiten. Op de binnenplaats stappen drie mannen uit een oude Lada. Ze sjorren touw van het autodak, dat een imperiaal draagt met oud ijzer. Verderop zitten mensen met een waterpijp op het terras. De stad vermengt westerse met Oriëntaalse invloeden. Tegenover de verkrotting in het lagere stadsdeel achter de Meidan ligt de opwaardering van het hogere gedeelte met de dure hotels in het Meketikwartier. De gondels van de over Tbilisi gesponnen kabelbaan trekken onophoudelijk hun baantjes in de lucht. Ik vervolg mijn weg door het oude stadskwartier en loop door een donkere straat, waar kunstenaars hun atelier hebben ingericht. Ik koop wat dagelijkse benodigdheden in een kleine supermarkt, die in een houten keet is gehuisvest. Een oude dame met kleren ver uit de tijd legt drie wortels op de toonbank. Dat is alles wat ze koopt.
Tbilisi
Tbilisi, 16 mei 2016
In de orthodoxe kerk, niet ver van de oever van de Mktvari, laten kerkgangers hun briefje met wensen voorlezen door de patriarch. Het kost één lari, de prijs van een kaarsje. Een koor van jonge vrouwen, allemaal met een geborduurde sluier, laat prachtig gezang weerklinken in de koepel. Religieus of niet, dit laat niemand onberoerd. In het oude centrum worden verrotte gevels weggeschminkt met nieuwbouw, dat ervoor wordt gezet. De oude stijl met imposante sierlijke houten balkons aan de gevel, wordt gekopieerd. De vele steigers tonen de drift van het kapitaal. Niettemin zijn er nog veel arme wijken in de binnenstad. Vervallen panden, bewoond door arme Georgiërs.
Vinotheken rukken op in alle straten. De wijn die ik tot nu toe heb geproefd haalt het niet bij de kwaliteit van die uit Moldavië, afgelopen jaar. Beide landen koesteren een eeuwenoude wijncultuur. Er wordt nog een nieuwe markt voor gezocht. De Russen boycotten de Georgische wijn. Gelukkig wordt er nog veelvuldig handel gedreven met landen in de regio en uit het voormalig oostblok.
Teletijdmachine
Tbilisi, 15 mei 2016
Het Sovjetmetrostation van Rustaveli Avenue is nooit veranderd. In de oude jarenzestigpoortjes is eigentijdse digitale techniek ingeschroefd. Buiten dat is de metro een reis terug in de tijd, ver de diepte in. De wagons klinken als gierende stoommachines waar de vonken vanaf spatten. In het ondergrondse met gloeipeertjes verlichte gangenstelsel van metrostation Didube verkopen oude mensen tweedehandskleding, fruit of kruiden. Het oogt er grauw, voor zover het beperkte licht zicht toelaat. Nauwelijks reclameaanduidingen. Op de nabijgelegen markt hangt een portret van Stalin aan een kraam waar sterke drank wordt verkocht. Gekrioel en drukte. Verderop ketsen twee auto’s op het Liberty Square met een harde klap op elkaar. De vracht op de imperiaal van één, kantelt naar het asfalt. Meteen ontstaat een opstopping, die een lange file veroorzaakt. Enkele mannen lopen gearmd over straat, amicaal en goed geluimd. Ze laten zich aan de drukte weinig gelegen liggen. Ter begroeting geven mannen elkaar een kus, zie ik. Naar Georgisch gebruik.
Luchtbus naar Tbilisi
Amsterdam, 14 mei 2016
Donkere wolken pakken zich samen boven Schiphol. Vanuit mijn gate kijk ik door de ruiten naar buiten: Air Maizena! Met het klimmen van de jaren vertroebelt mijn zicht. Het is Airzena van Georgian Airways. Geen feestelijk onthaal bij het instappen, maar een afgemeten begroeting en geen gedoe. Het vliegtuig is maar voor de helft gevuld. Van hele rijen zijn de stoelen onbezet. Bij de positiebepaling in de verkeerstoren krijgt Airzena weinig prioriteit: we moeten lang wachten, nog weggeparkeerd in een hoek, achter de vliegers van Sunweb en Transavia. Dan neemt een zoemend trillen een aanvang. Veel Georgische mannen aan boord: strakke, gebruinde koppen, breed en kalend. Zo te zien is het geen overtocht waar de sudokupuzzels worden uitgevouwen. Eindelijk het commando: “Check”. Even later doorprikken we het wolkendek. In de lucht krijgen we breakfast. Het is drie uur in de middag.
Themapark Tiraspol
Tiraspol, 10 juli 2015
Zowel Lenin als Stalin staat fier overeind op een betonnen sokkel. Hun blik reikt tot ver in de toekomst. Brede boulevards zijn aan weerszijden opgesierd met billboards die het 25-jarig bestaan van het communistische dwergstaatje bejubelen. Het vraagt weinig inspanning van de verbeeldingskracht om de militaire parade eroverheen te zien denderen. Veel rood met goud. Een tank is op een voetstuk geplaatst, een paar meter van een filiaal van de orthodoxe kerk. Commerciële aanduidingen staan naast communistische symbolen. Ik koop in een winkeltje een fles cognac van het merk KWINT, de trots van de natie. De drankfabriek van Kwint is afgebeeld op het bankbiljet dat ik als wisselgeld ontvang. Transnistria? No Problem! Een antieke hoogwerker wordt tegen een gevel geplaatst om die te kunnen texen. Ook in Tiraspol neemt het leven zijn dagelijkse gang: een vrouw met bloemen in de hand loopt langs, een katachtig meisje paradeert op pinnen en viert de zomer, een bijna blinde bejaarde vrouw zingt mee met Russische muziek uit een kleine casetterecorder om zo wat bij te verdienen. Verderop speelt een man op een accordeon. Een oude man met een hoed glimlacht in het voorbijgaan. In bijna ieder flatgebouw zijn schoonheidssalons gehuisvest: de vrouwen proberen zich te verheffen boven hun grauwe woonomgeving.
Transnistrië
Tiraspol, 12 juli 2015
Transnistrië is een zelf uitgeroepen schurkenstaat in Oost-Moldavië, ontstaan in een burgeroorlog na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Het gebied ter grootte van Noord-Brabant is een filiaal van Moskou. Daarbuiten is het land bijna nergens erkend. Het beschikt over een eigen leger, een eigen munteenheid, de Transnistrische Roebel, een eigen beruchte KGB en een eigen vlag. Vanuit Chisinau neem ik de bus naar de hoofdstad Tiraspol. Militairen posten op de grens, gemarkeerd met grote borden in rood en goud met hamer en sikkel. Tanks staan aan de kant van de weg. Ik stap de bus uit en loop een bezweet grenskantoortje binnen, waar een groep Russen is samengeperst in een walm van knoflook en wodka. Tegen de gangbare reisadviezen in, ontvang ik vriendelijk een geprint permit. Zonder steekpenningen. Op internet las ik verhalen van mensen die een groot deel van hun dollars moesten afstaan, dus bevreesd was ik wel. De voormalige president Smirnov heeft het land nog in zijn greep. Tijdens de busrit zie ik overal filialen van Sheriff, in handen van de zoon van Smirnov: een communistisch conglomeraat van tankstations, supermarkten en een voetbalstadion. Met een afgemeten stapel roebels loop ik door de stad en koop een paar posters van de landkaart en de landsvlag, die in de winkel met behulp van een telraam worden afgerekend. Buiten het centrum oogt de stad grauw en grijs met massale betonnen hoogbouw. De vrouwen paraderen er alsof ze op de catwalk lopen. Welcome in Transnistria!
Butuceni
Butuceni, 8 juli 2015
Zo’n vijftig kilometer ten noorden van Chisinau ligt het dorpje Butuceni, niet ver van een in de rotsen uitgehakt eeuwenoud klooster, één van de weinige bezienswaardigheden die het land rijk is. Bereikbaar met een openbaar lijnbusje dat sporadisch rijdt vanuit Chisinau. Het landelijk in de heuvels gelegen plaatsje bestaat uit kleurrijke huisjes, een dorpspomp en enkele kruisbeelden. Een ondernemer heeft met lokale materialen een boerderij verbouwd tot een complex met appartementen voor bezoekers: Ecoresort Butuceni lees ik op een uithangbord. Ik tref het: er is één appartement vrij. Het is er aangenaam. Dikke muren houden de hitte op afstand. In de gemetselde bekisting van een groot bed in mijn vertrek is een uitschuifbare asla zichtbaar: in de winter wordt met een vuurtje het bed warm gehouden, legt Antal uit, de eigenaar van het resort.
In een herberg verderop worden heerlijke gerechten geserveerd. Ik ontdek Moldavië als eerste klas wijnland. Excellente wijnen uit de kelders van Cricova. Antal laat tijdens de maaltijd een spraakwaterval over me heen klateren. Royaal schenkt hij wijn uit een karaf. Hij is ondernemer pur sang. Hyperactief. Maar ook sociaal betrokken bij het lot van het dorp, dat op uitsterven staat. De gelaten bewoners zijn overwegend oud en inactief. Maar wel tevreden. Ze beschikken amper over een inkomen en zijn door de geschiedenis gemodelleerd naar soberheid. Een gezin leeft van vijftig euro per maand. Antal vertelt dat hij zeventien huizen heeft opgekocht in Butuceni. Één voor één om de prijs niet op te drijven. ‘For my daughter” zo gaf hij bij de eerste aankoop aan. Nu heeft hij een goed lopend resort. Duurzaam. Antal schoolde enkele jonge dorpsbewoners voor zijn herberg en nam ze in dienst. Hij plaatste afvalbakken en conditioneerde de kinderen uit het dorp om plastic te verzamelen. Volgens de ondernemer zijn de dorpsbewoners erg passief en moeilijk te activeren. Ze rijden niet alleen met ezel en kar, maar denken volgens hem ook nog vanuit de traditie van ezel en kar. De politiek doet niet veel. Het land is door en door corrupt. Een dokter, of een agent: allemaal vragen ze smeergeld, zo hoor ik van meerdere mensen. Ook Antal zorgt goed voor zichzelf. Er staat een gloednieuwe zilveren Mercedes in het zand, naast een geparkeerde ezel met kar op houten wielen.
Manifestatie
Chisinau, 7 juli 2015
Er trekt een manifestatie met veel vlagvertoon en harde muziek over de boulevard. Mensen zwaaien met de Roemeense vlag, ter viering van de eenheid van het Moldavische en Roemeense volk. Tégen Rusland. In het nabijgelegen park geeft een aantal oudere mannen uitleg. Ze verhaalt over het verleden en vervloeken Poetin en laten me niet gaan zonder dat ik een fles bier heb geleegd. Éen man snelt naar een kiosk aan de overkant om de voorraad aan te zuiveren.
Chisinau
Chisinau, 6 juli 2015
Fier en vertrouwd staan enkele sovjetbeelden op een plein in de Moldavische hoofdstad. Het lijkt alsof de vergankelijkheid er een asgrauwe stoflaag overheen heeft geblazen. Aan het einde van een boulevard verschijnt verderop een shoppingmall van glas. Grote stickers op de ruiten met de boodschap dat wapens hier niet worden toegelaten. De mensen zijn stug en afgemeten, doch op verzoek behulpzaam.
Een busrit door het groene, heuvelachtige Moldavië bracht me van Lasi naar Chisinau, de bus volgeladen met in Roemenië ingekochte waar. De wegen zijn slecht, rot en vol gaten. Kleine dorpjes met pastelkleuren huisjes. Paard en kar als vervoermiddel. Karakteristieke gezichten onder hoofddoek of hoed. Welcome in Moldova! De Roemeense officials waarschuwden bij de grens voor hun corrupte collega’s een deur verderop aan de Moldavische kant, waar alle paspoorten in de bus werden ingenomen. Drie kwartier later kon onze reis worden vervolgd, iedere passagier een stempelafdruk rijker. Zonder steekpenningen.
Fernweh 