Ansicht
Lussen van inkt verschijnen op een ansichtkaart. Een envelop schuift erover. Een tong schuiert langs de gomrand. Er kiert nog licht naar binnen, maar al snel sluit het duister het geschrevene definitief af. De envelop zit als een maatpak. Aan de buitenzijde volgt een vuistslag in de rechterbovenhoek. Geritsel in een tas. Dan volgt de vrije val in een diepe brievenbus. Daar blijft ze liggen. Woorden die nog gelezen moeten worden. Met verre bestemming. Omringd door vreemde taal.
Luchtzakken op de rails
Trein, 18 februari 2015
Alle passagiers veren simultaan twintig centimeter op van het stoelzitvlak. Schuddend trekt de trein over het spoor. Als een niet getemd beest werpt de trein zich in de lucht, komt weer in het gareel en werkt dit weer tegen door heftig heen en weer schommelen, waardoor zware bagage vanuit de rekken naar beneden valt. De door de roest aangevreten rails geven niet op en lijken niet te buigen of te barsten. Enkelen werpen fruitschillen door het open raam. Anderen stoppen mandarijnenschillen in hun neus, een plaatselijk gebruik tegen onprettige luchtjes.
Shanvillage
Hsipaw, 18 februari 2015
Het spoorwegstation oogt even charmant als primitief, een oud houten gebouw, met een kantoortje waar de papieren hoog zijn opgestapeld. Open spoorwegovergang over de aangevreten rails, die nog door de oud-kolonisator zijn gelegd en sindsdien nooit meer vervangen. We maken een tocht over de rivier per longtailboat. De ochtendnevel maakt de aanblik mystiek. We varen met een gids in een uur naar een shandorp. Aan de oever zijn vrouwen druk bezig met de was, die vanuit een grote kom in de rivierstroom te weken wordt gelegd. Honderd meter verder laat een boer zijn waterbuffel baden in de rivier. Onze gids vertelt over de geschiedenis van het shanvolk en introduceert ons bij een monnik in een prachtig klooster. Een kop van een bom die de Japanners in de oorlog hebben gedropt, dient als gong. Buiten het kloostercomplex staan huisjes van hout en riet, die zijn voorzien van een zonnepaneel en een satelietschotel: een mix van middeleeuwse en moderne technieken op één plek.
Begrafenisstoet
Hsipaw, 16 februari 2015
Een begrafenisstoet trekt voorbij. Op kop een man met megafoon, luid sprekend, gevolgd door tientallen mensen op motorfietsen en auto’s. Er zitten mensen in de laadbak van een auto. Dan volgt de gouden kist, opgesierd met veel opsmuk en ornamenten. In een zijstraat takelt een man water uit een waterput. We zien het tafereel vanuit het terras van een Chinees restaurant, waar achterdoor op een groot vuur gekookt wordt. Er ligt een grote stapel houtblokken. Twee chauffeurs legen een fles whiskey in de hete middagzon. Ze vragen of wij willen meedrinken. Even later veren ze op en nemen de overgebleven gerechten mee in een plastic zak en bestijgen hun vrachtauto’s, zeer oude modellen van ver vergane glorie. Één moet met een slinger worden aangezwengeld voordat de nodige roetdampen verschijnen. Dat de lucht zwaar vervuild is, merken we later tijdens een tochtje op de fiets: we worden bijna van de weg geblazen door uitlaatgassen en heftige roetdampen die meteen op de longen slaan. Veel landbouwvoertuigen dragen de motor voorop, buiten de carrosserie. Het veroorzaakt een oorverdovend geluid gelijk een opstijgende helikopter. In het centrum zien we de novices in een rij lopen voor de dagelijkse bedeltocht. Even later waag ik een bezoek aan de kapper, in een open houten keetje met aluminium golfdak. De kapper plaatst mij lachend op een stoel. Behendig dwarrelen even later mijn haarlokken gefilterd door het zonlicht naar de vloer. De twee collega’s lachen en roepen iets. De knipbeurt kost omgerekend tachtig eurocent.
Verderop houdt een dokter spreekuur. Eveneens in een open keetje met de buitendeuren open. Aan de buitenkant is te zien hoe iemand wordt onderzocht. Uiteindelijk zie we hoe de patiënt aan een zuurstoffles wordt gelegd.Een bezoek aan de dokter kost € 1,50 zien we. Overal zwaaien en roepen kinderen. Iedereen is in voor een praatje. Wat is het hier relaxed! Alleen op de weg verandert de Birmees in een wegpiraat.
Verbeeldingskracht
Hsipaw, 16 februari 2015
Op een brede weg wedijveren vrachtauto’s op snelheid. Ze halen in en drukken weg. Stof vermengd met roet waait op. Aan de rand van de weg sjokt een oudere man, bijna blind, met een achter hem gespannen plastic speelgoedauto. In zijn hand houdt hij een buitenband van een fiets als stuur, met touw verbonden aan het achterdeel. Het is een aandoenlijke aanblik, zijn verbeeldingskracht van een kind. We zien kinderen met zelfgemaakt speeltuig. Ze lachen naar ons. Kinderen zijn nog verlegen. Niet gewend aan het oog van de kamera of de via beeldscherm verspreide rolmodellen.
Mr. Charles
Hsipaw, 15 februari 2015
Terwijl de ochtendnevel optrekt en een voorzichtige zon doorbreekt, kabbelt de rivier rustig westwaarts. We zitten op het houten balkon van onze bungalow van Mr. Charles, een slim lokaal ondernemer, die na een hotel en een guesthouse, dit parkje met houten bungalows heeft neergezet, tussen de dorpjes van de shancommunity, niet ver van Hsipaw, met uitzicht op de rivier. Charles oogt bescheiden, handen op de rug. Hij vertelt over de geschiedenis van het plaatsje en het shanpaleis, wijzend in de verte. In de oorlog lieten de Amerikanen er hun bommen vallen om de Japanners te verdrijven. Charles laat het werk over aan zijn jonge staf, jongens van amper twintig, die gedienstig optreden en alles uit de kast halen om de bezoekers te gerieven. Verderop ploeteren vrouwen met hun blote handen in de aarde.
Hsipaw
Hsipaw, 14 februari 2015
De bus, met saloninrichting, trekt door de haarspeldbochten over het berglandschap, waar vuren opflakkeren en de purperen zon aan de horizon verdwijnt. Gaandeweg hebben we het landschap groen zien worden, met meer loof. Aan de huizen te zien is in dit gebied meer welvaart. Vrachtauto’s, afgeladen met gekapt hout en afgetikte rotsblokken, rijden langs, wellicht op weg naar China. De weg is erg smal en vol gaten. Onze bus moet de vrachtwagens, allemaal voorzien van kleine lampjes in rood, oranje en wit, op duizelingwekkende hoogte passeren. In het inmiddels ingevallen duister is de rij transportwagens een kerstslinger in de nacht.
Het bombardement
Mandalay, 13 februari 2015
Terwijl wij frank en vrij dineren in Mandalay, regent het bommen in het noorden aan de Chinese grens. Bij gevechten tussen het leger en de etnische aan China verwante kokangrebellen zijn tientallen militairen gedood. Het leger heeft vijf bombardementen uitgevoerd op stellingen van de Kokang. Birma probeert al decennia de verschillende etnische groepen, die een eigen staat en een eigen taal hebben, onder de knoet te krijgen. Birma is een etnische lappendeken, met de Bamar als dominante bevolkingsgroep, die de anderen overheerst en manipuleert. Ook de militairen stammen uit deze groep. zij spreken graag over birmification, het samensmelten der etniciteiten tot één. Andere groepen ervaren dit als een onderwerping, die vaak met geweld wordt tegengewerkt. Als toerist merk je weinig van het conflict, weggepoetst in de landelijke media. De rebellen zenden vanuit Bangkok per satelliet hun eigen programma’s met onafhankelijke informatie. Lang heeft de overheid de moderniteit van satelliettelevisie met een verbod tegengehouden, echter niet opgewassen tegen de goedkope invoer uit china. Op het vliegveld van Mandalay, een paar dagen later, is het conflict plotseling zichtbaar: militairen bewaken het gebied. Een militaire straaljager vliegt over, een ander landt met een parachute. Even later wordt de noodtoestand in het land uitgeroepen.
Mandalay
Mandalay, 12 februari 2015
De minibus trekt in hoog tempo over de oneffen wegen die de passagiers doen wiegen en opveren. Ze blijven er gelaten onder. Buiten zien we hoe primitief het land is: dorpjes van riet en hout. Mensen wassen zich uit een aluminium kom, gevuld met rivierwater. Kinderen spetteren vrolijk in het water. Een os met kar, geladen met hooi, trekt voorbij. Een herder roept naar een langgerekte kudde geiten. Lawaai. Vandaag is het een lokale boeddhistische feestdag die in het dorp dat we op weg naar Mandalay passeren, met een optocht van opgesierde meisjes en blinkende praalwagens wordt gevierd. De bus manoeuvreert in het chaotisch verkeer. Geiten, koeien en honden blokkeren de doorgang.
De avond valt als we de bestemming bereiken. Mandalay bestaat uit betonnen boulevards met winkels. De straten zijn verduisterd. Openbare verlichting ontbreekt. Het is tijdens een wandeling kiezen uit verdwijnen in één van de vele gaten in het trottoir, of al uitwijkend overreden worden door het autoverkeer, dat rakelings langs ons heen glijdt. We zien billboards met afgebeelde militairen, die nog steeds van zich doen gelden, parlement of niet. Een gated community verrijst: dure panden met prikkeldraad omspannen. Voor het restaurant dat we bezoeken, een kilometer verderop, plaatsen bedelende kinderen de neus tegen het vensterglas. Buiten heerst het gevaar van het verkeer en de uitlaatgassen, binnen de intimiteit en de gastvrijheid met heerlijke gerechten.
Democratie
Kalaw, 12 februari
De democratische NLD bestaat 100 jaar. Birma bejubelt haar hernomen vrijheid. Die wordt gevierd. We zien een verlichte praalwagen in de late avond, waarop mensen in euforie ons toejuichen. Op veel plekken zijn er vereringen.
Fernweh 