Sri Lanka: VOC-mentaliteit
Frankfurt, 28 januari 2014
De Hollanders zetten in 1602 voet aan wal op het voormalige Ceylon, delen er de lakens uit, verdrijven met hun vloot de Portugezen en gedogen in ruil voor het monopolie op de handel in kaneel en olifanten de autonomie van het lokale koninkrijk. Dat verandert rond 1658 als het eiland een Nederlandse kolonie wordt en er een koloniaal bewind wordt gesticht, dat tot 1796 zal bestaan, het jaar dat de Engelsen het gebied definitief veroveren en er tot 1948 de macht hebben. De sporen van het verleden zijn nog zichtbaar. De binnenlandse oorlog brengt in de 20e eeuw tweespalt in het multi-etnische land: de hindoeïstische Tamils, gelieerd aan India, tegenover de boeddhistische meerderheid van Singalezen. Pas in 2009 wordt na 25 jaar de oorlog in het nadeel van de Tamils beslecht. Achter de vrees voor deze bevolkingsgroep, die tijdens het Engelse bewind de beste baantjes toegewezen had gekregen, schuilt de vrees voor het grote India.
Negombo
Negombo, 29 januari 2014
“No spicy, just medium.” roept een restauranthouder ons met een brede lach toe, terwijl het gekozen gerecht brandt op de tong. We zijn inmiddels een dag in Sri Lanka. Eerder, op de vluchthaven zagen we talloze taxfreeshops met uitgestalde wasmachines en koelkasten. Ze werden af- en aangereden. Grote borden achter de douane kondigden de belofte van de doodstraf aan, bij het in bezit hebben van drugs. Zoekende blikken van een bonte menigte in de aankomsthal. Buiten wachtte de tropenbries.
Ook in Negombo staan de voetgangers onderaan de rangorde van het verkeer. We zien zóveel bijna-ongelukken. Driewielers doorsnijden de verkeersstroom. Chauffeurs weten de claxon makkelijk te vinden. De geur van de stad is een mengsel van de lucht van kruiden, uitlaatgassen en de dampen van het open riool dat door de stad loopt. Het plaatsje heeft het op Portugese leest geschoeid katholiek keurmerk: overal kerken, op karikaturale manier gestalte gegeven: in bonte kleuren geverfde mariabeelden en in beelden geëtste dramatische gelaatsuitdrukkingen.Er lopen Boeddhistische monniken door de stad, niet ver van een hindoetempel en een moskee. We zien een door de Nederlanders in de 17e eeuw aangelegd kanaal, geroemd in de reisgidsen. Een half open trein trekt met veel lawaai voorbij. Passagiers springen uit een rijtuig en vinden op hun eigen manier de kortste weg. Stoffige armoede, ambachten in de buitenlucht. In winkels en banken loopt het personeel zichzelf voor de voeten. Voor iedere handeling een ander mannetje. In een bankgebouw worden de bankbiljetten hoog opgetast. Formulieren worden naar collega’s doorgeschoven, die het weer naar een baliemedewerker brengen voor de uiteindelijke financiële transactie. Verderop aan het strand ligt de vismarkt. Aanvoer van verse vis. Er ligt zelfs een haai te koop van anderhalve meter. De geur draagt niet bij aan de kooplust. Van sommige vissen lijkt de houdbaarheidsdatum ver verstreken. Verderop liggen verse tonijnen uitgestald. Vrouwen sorteren een groot deel van de vis, pekelen en spreiden ze te drogen uit over een deel van het strand. Negombo beach heeft verder weinig voor de avonturier. Rijen aaneengeregen smakeloze opsmuk van snackbars en op de toerist gerichte handel. Het stadje zelf is levendig en vriendelijk.
Deniyaya
Deniyaya, 30 januari 2014
De Regen raast met grote kracht over de groene toppen van het regenwoud. Onweer barst los. Wolkenpartijen drijven over de veertig meter hoge bomen. We aanschouwen het vanuit ons majestueus balkon, in een verblijf aan de zoom van het regenwoud.Voor een paar dagen logeren we op hoogte in een ruimtelijk gelegen kamer met houten, gelakt meubilair. Vergezichten over de bergen, het loof en de theeplantages. Langzaam rolt het onweer naar gene zijde. Vogels kwinkeleren onophoudelijk. Tromgeroffel in de verte. Vredig klinkt het ruisen van een beek.
Het bleek nog een lange trip per taxi, om direct vanuit Negombo naar hier te geraken. De wegen zijn strak geasfalteerd, wat automobilisten en andere weggebruikers niet weerhoudt om onverantwoorde inhaalmanoeuvres uit te voeren. Op veel plekken lagen koeien en zwerfhonden loom op het asfalt. Via een tolweg bereikten we het aan de zuidkust gelegen Galle, vestingstad door de Hollanders gesticht, van waaruit we het binnenland inreden. In snel tempo werd de omgeving groen en bergachtig. Levendige dorpjes tussen de thee- en rubberplantages. De bebouwing langs de weg hing vol reclameaanduidingen: een kleurig lint van lachende gezichten op bordkarton, vreemde merknamen en Singalezen die buiten hun nering hadden postgevat, ons nakijkend en zwaaiend.Overal vlinderden kinderen in schooluniform, de jongens apart van de meisjes, in driewielers of busjes getransporteerd. Spelend en lachend. In Sri Lanka kunnen alle kinderen naar school. Ook het bezoek aan een arts is gratis, maar voor bepaalde behandelingen of medicijnen moet worden betaald. Onderweg, toen we een enorm ziekenhuis passeerden, liet een voorbijganger een schrift zien en tikte tegen het glas van de auto, net voor een stoplicht. ‘Hij wil geld voor medicijnen.” riep onze chauffeur, die het niet kon nalaten te proberen ons een meerdaagse tour te verkopen.
Nippolac
Sri Lanka krijgt kleur. Overal zijn er verfwinkeltjes. In het kleinste dorp in de bergen nog. Oude huisjes van hout of beton worden in nieuwe kleuren getext met verf die in de winkel wordt vermengd naar smaak. De vooruitgang en het optimisme laten zich overal zien. Handel, lachende mensen, drukte en muziek. Kleine fabrieken, rijst- en rubberplantages. Handel in koffie en thee, edelstenen, sierraden, kruiden en kleding. Kleine naaiateliers op de stoep. De economie groeit. De gretigheid slaat toe. Toch laat de eigen cultuur zich ogenschijnlijk weinig gelegen liggen aan de invloeden van het westen. Muziek op straat in de eigen taal. Weinig iconen van westerse bedrijven. Mobieltjes hebben een ondergeschikte plaats, ook al beschikt iedereen er over een. Het merendeel heeft geen toegang tot het internet.
Sinharaja Rainforest
Deniyaya, 2 februari 2014
Daar staan we. In een bij Perrysport aangeschafte militaire uitrusting met leechprotection.. Een gids, een jongen die in deze streek is opgegroeid, wacht ons op, met een boek over vogels van Sri Lanka. Op zijn slippers! Voor we het woud intrekken pekelt hij zijn voeten. “Dat is genoeg om de bloedzuigers op afstand te houden.” Onderweg ziet hij alles wat wij niet zien: bont gekleurde vogels en reptielen. Plots duikt hij in het struweel en komt terug met een felgroene slang, de Green viper, die zich tevergeefs wentelend van zijn greep probeert te ontdoen. Dais neemt hem over. “Niet giftig” zegt de gids. Op de terugweg komen enkele kinderen ons tegemoet: “money, money!”.
Deniyaya
Deniyaya, 1 februari 2014
We lopen over een rotsachtig pad, dat slingert van het terrein van ons verblijf tot aan een kruising in de rijstvelden. Enkele mannen staan op een houten steiger. Anderen sjouwen bouwmateriaal op hun schouder. Lieftallige houten huisjes zijn amper zichtbaar tussen het gebladerte. Kinderen roepen en wuiven. We maken een lange klim naar een tempel. Onderweg toont de natuur zich in alle pracht. Dorpsbewoners, gewikkeld in een sarong, lopen op blote voeten een heuvel op. Bij alle mensen breekt een glimlach door in het voorbijgaan. Het toerisme is nog pril, de irritatie nog ver. Alles lijkt hier in evenwicht. Apen geven een acrobatische voorstelling op het tempelcomplex. We zien een lange rij van mensen, die hand aan hand bakstenen aan elkaar doorgeven voor een aanbouw van het bestaande tempelgebouw. Ieder jaar is er een vergelijkbaar ritueel, om elkaars betrokkenheid en verbondenheid te tonen. We lopen verder naar het hart van Deniyaya. Het is verbazingwekkend dat een plek nabij het regenwoud zoveel activiteit ontwikkelt. Er wordt druk handel gedreven, van in kleine van hout vertimmerde winkeltjes, tot moderne grote bankfilialen. De thee-industrie brengt veel geld. We wisselen een flinke stapel bankbiljetten in een bankfiliaal. Binnen regeert de moderne tijd van glas, staal en marmer. Westers popmuzikaal behang, maar niet lang: de stroom valt uit. Ook hier vele administratieve handelingen, net als het hand in hand doorgeven van de bakstenen: vele handen komen eraan te pas. Overal zien we mannen in een gesprek de typische wiegende hoofdbeweging maken.
Kandy
Kandy, 3 februari
Opnieuw per auto met chauffeur, dit keer naar Kandy. Over smalle wegen, waar het tegemoetkomend verkeer vraagt om een timmermansoog bij het passeren op grote hoogte.Vele wegen worden geasfalteerd, wat in ons geval tot opstoppingen leidt. De overheid timmert behoorlijk aan de weg. Als we stilstaan klimmen apen langszij.Kandy is een levendige stad rondom een groot meer als rustpunt.
Independence day
Kandy, 4 februari 2014
Op 4 februari 1948 werd het voormalige Ceylon ontgrendeld naar onafhankelijkheid, een jaarlijkse feestdag. De bevolking van Sri Lanka is nationalistisch en chauvinistisch. Boeddha en de president worden geëerd en geprezen. Overal vlaggetjes in de nationale kleuren. De media en het politioneel apparaat zijn niet onafhankelijk. De president heeft veel macht. Er is een cultus van persoonsverheerlijking, zoals het een goede socialistische republiek betaamt. Toch zijn er binnenkort regionale verkiezingen. Het westen heeft met het regime nog een rekening te vereffenen: een VN-resolutie is in voorbereiding. Met terugwerkende kracht moet rekenschap worden gegeven van de vele burgerslachtoffers van de oorlog. Intussen helpt India de verdreven tamils in het noorden met de herhuisvesting. Van de tweespalt die het land decennialang gevangen hield, is verder weinig te merken. Bij de grote tempel in Kandy is wel nog steeds militaire bewaking en strenge controle bij de ingang. In 1998 sloeg een zelfmoordaanslag van een tamiltijger een behoorlijk gat in het inmiddels door Unesco tot werelderfgoed bestemd complex. Duizenden mensen met een lotusbloem in de hand, brengen hier vandaag een bezoek. We raken verdrongen in een kolkende mensenmassa, die zich voortbeweegt over de trappen in het hart van het bouwwerk, waar de bloemen als offer voor Boeddha worden achtergelaten.
Semsonite
Kandy, 4 februari 2014
Drukke markten met lastige mannen die aankleven. Een blik op de handelswaar ontlokt meteen een op je roepen. We zien de meest komische kopieën van dure westerse merken: original! We kennen de taferelen: ieder land heeft zijn eigen variant. Inmiddels noodzaakt mijn hoeveelheid aangeschafte prullaria de aankoop van een nieuwe trolley. Voor twaalf euro! Ik ben blij met de aanwinst, maar weet nog niet dat bij een aankomende treinreis alleen het handvat zal overblijven en de koffer onder het gewicht zal bezwijken.
Get spicy!
Kandy, 5 februari 2014
Vingers priemen in een bord en brengen het eten rap naar de mond. In de kleinere eettentjes wordt met de hand gegeten. Meestal is er een kraan en een wasbak in de buurt, waar de handen kunnen worden gewassen. Gerechten zijn er verkrijgbaar voor omgerekend een euro. In de centraal gelegen restaurantjes ligt het prijspeil hoger en wordt met bestek getafeld. In bijna iedere straat zijn er winkeltjes met kubussen van glas, gevuld met kleurrijke specerijen. Kruiden als eerste levensbehoefte om de dagelijkse rijst op smaak te brengen. Alle gerechten worden kleurrijk overstrooid. De smaak is verrukkelijk, maar brandend scherp. Veel gangen worden geserveerd met talloze schaaltjes gekruide bijgerechten: groenten, deeg, vis, kip, salade en manok. De kleuren draaien voor de ogen. ‘What about your spicelevel?” is een veel gehoorde vraag. Het voedsel is puur, vers en gezond.
Fernweh 